Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

POSTANOWIENIE

Dnia 5 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Klimczak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 kwietnia 2013 r.

sprawy z powództwa Z. C., P. C. (1) i P. C. (2)

przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Okręgowej w Przemyślu

o zapłatę

na skutek zażalenia strony powodowej

od postanowienia Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 29 stycznia 2013 r. sygn. akt I C 866/12

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie o tyle, że zwalnia powodów od kosztów sądowych w 19/20 części;

II.  oddalić zażalenie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie o sygn. akt I C 866/12 Sąd Okręgowy w Przemyślu zwolnił powodów od opłaty sądowej od pozwu w 19/20 części, zaś dalej idące wnioski oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że powódka Z. C. jest właścicielką mieszkania, na zakup którego zaciągnęła wraz z mężem kredyt. Nie ma żadnych oszczędności, ani też wartościowych przedmiotów. Żadnego majątku nie posiadają też małoletni powodowie. Źródłami utrzymania powodów jest dochód z wynagrodzenia za pracę powódki Z. C. oraz jej męża P. C. (2) w łącznej kwocie 6.073 zł, który jednak w pełni bilansuje się z czynionymi w skali miesiąca wydatkami.

Mając na uwadze sytuację finansową powodów Sąd pierwszej instancji uznał, że zachodzą okoliczności uzasadniające zwolnienie każdego z powodów od obowiązku uiszczenia opłaty od pozwu w 19/20 części. Dalej idące wnioski powodów Sąd Okręgowy oddalił, uznając że na obecnym etapie postępowania powodów obciąża jedynie obowiązek uiszczenia opłaty od pozwu, zaś zwolnienie od kosztów sądowych winno odnosić się do konkretnej kwoty, której obowiązek zapłaty wystąpił na danym etapie postępowania.

Zażalenie na powyższe postanowienie w części oddalającej wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości w ustawowym terminie złożyła strona powodowa, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez zwolnienie powodów od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu wskazano, że sytuacja finansowa strony powodowej jest bardzo zła. Z tych względów, jakkolwiek obciążająca ją kwota nie jest wysoka, jednak w obecnej sytuacji rodzinno-materialnej jej uiszczenie przez powodów jest niemożliwe. Dodatkowo strona powodowa podniosła, że zawarte w pozwie wnioski dowodowe o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa i psychiatry uzasadniają twierdzenie, że już na obecnym etapie postępowania można stwierdzić, iż opłata od pozwu nie będzie stanowić jedynych kosztów sądowych obciążających stronę powodową. Tym samym zdaniem skarżących zachodzą okoliczności uzasadniające zwolnienie strony powodowej w całości od kosztów sądowych.

Sąd Apelacyjny, rozważył co następuje.

Zażalenie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że postępowanie sądowe jest co do zasady odpłatne, a Sąd nie podejmuje żadnej czynności na skutek pisma od którego nie została uiszczona należna opłata sądowa. Tym samym zwolnienie od kosztów sądowych jest instytucją wyjątkową, nie stanowi formy kredytowania przez Skarb Państwa i powinno służyć jedynie najuboższym. Zatem każdy kto ubiega się o skorzystanie z dobrodziejstwa zwolnienia od kosztów sądowych, które wywołane są jego aktywnością procesową musi wykazać, że rzeczywiście nie stać go na pokrycie ciężaru finansowego z tym związanego. Wskazuje się przy tym w orzecznictwie,
że ze zwolnienia nie może korzystać ta osoba, która ma możliwość dokonania stosownych oszczędności przewidując możliwość prowadzenia postępowania sądowego i ponoszenia z tego tytułu określonych kosztów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r., sygn. akt I CZ 99/80; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 1984 r., sygn. akt II CZ 104/84; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1983 r., sygn. akt
I CZ 151/83).

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych przez Sąd obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych w całości albo w części (art. 100 ust. 2 i art. 101 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm. zwanej dalej u.k.s.c.). Strona w całości zwolniona od kosztów sądowych z mocy ustawy nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa (art. 100 ust. 1 u.k.s.c.). Natomiast strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez Sąd (art. 101 ust. 3 u.k.s.c.). Częściowe zwolnienie od tych kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie; roszczenia te lub ich części sąd oznacza w postanowieniu o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych (art. 101 ust. 2 u.k.s.c.).

Należy jednak pamiętać, że o zwolnieniu od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych decyduje wyłącznie sytuacja majątkowa i zdrowotna strony z chwili złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. W oparciu o tę przesłankę Sąd powinien również rozstrzygać w jakim zakresie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych winien zostać uwzględniony. Jeżeli zatem uwzględniając sytuację majątkową i zdrowotną strony występującej z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w całości, Sąd uzna, że jest ona w stanie ponieść część tych kosztów winien częściowo zwolnić stronę z obowiązku ich ponoszenia według reguł określonych w art. 101 ust. 2 u.k.s.c.

Należy przy tym mieć na uwadze akcesoryjny charakter postępowania w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, tak aby nie utracić z pola widzenia istoty sprawy. Wydawanie bowiem przy każdej kolejnej czynności procesowej, powodującej obowiązek pokrycia opłat lub wydatków, postanowienia w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, ma negatywny wpływ na szybkość i sprawność postępowania.

Z powołanych wyżej względów nie można zaaprobować stanowiska Sądu Okręgowego, w zakresie w jakim uznaje, iż na obecnym etapie postępowania powodów obciąża jedynie obowiązek opłaty od pozwu i z tego względu, tylko w takim zakresie wniosek ich należało rozpoznać. Powyższe stanowisko nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach przedmiotowej sprawy. W szczególności zaznaczenia wymaga, że już w pozwie strona powodowa zawarła wnioski o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego psychologa i psychiatry, które to czynności jako połączone z wydatkami obciążać będą powodów, jako stronę która wnosi o ich podjęcie (art. 130 ⁴ k.p.c.). Realność wystąpienia owych kosztów jest uzasadniona okolicznościami przedmiotowej sprawy, co z kolei przy uwzględnieniu trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej powodów uzasadnia zwolnienie ich od pozostałych kosztów sądowych w 19/20 części.

W zakresie wysokości zwolnienia powodów od kosztów sądowych Sąd Apelacyjny podziela zapatrywania Sądu Okręgowego uznając, że zarówno sytuacja materialna i rodzinna powodów, jak również wysokość przyznanego stronie powodowej zwolnienia od kosztów sądowych, wskazuje że dalej idący wniosek powodów w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych należy uznać za bezzasadny.

Zaznaczenia wymaga, że rozpoznanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych jest postępowaniem wpadkowym, z tych względów nie można tracić z pola widzenia przedmiotu procesu w tym faktu, że został zainicjowany przez stronę skarżącą. Należy bowiem mieć na uwadze, że to na stronie inicjującej proces spoczywa zasadniczy obowiązek ponoszenia kosztów tego postępowania i czynienia w tym celu stosownych przygotowań. Także okoliczność toczącego się równolegle procesu z powództwa męża powódki Z. C., co generuje dodatkowe koszty nie może stanowić okoliczności uzasadniającej zwolnienia powodów w całości od konieczności ponoszenia kosztów przedmiotowego procesu. Skoro strona powodowa mając świadomość procesu męża, a także wydatków z nim związanych, zdecydowała się na wystąpienie z kolejnym powództwem winna liczyć się z koniecznością przynajmniej częściowego partycypowania w jego kosztach.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznając zażalenie za częściowo uzasadnione orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. jak w pkt I sentencji postanowienia, zaś dalej idące zażalenie jako bezzasadne oddalił (pkt II sentencji postanowienia) na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.