Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

Sygn. akt III AUa 719/20

Uzasadnienie
wyroku z dnia 12 października 2021 r.

Decyzją z dnia 13 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. przeliczył pobieraną przez R. B. rentę z tytułu niezdolności do pracy, dokonując od dnia 1 stycznia 2019 r. potrącenia z tytułu odpłatności za pobyt wnioskodawcy w zakładzie opiekuńczo -leczniczym
na kwotę (...), stanowiącą 65% miesięcznego świadczenia brutto , stosownie do art. 140 ust.4 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.)

Kolejną decyzją waloryzacyjną z dnia 1 marca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., w związku ze zmianą wysokości renty R. B. , dokonał od 1 marca 2019 r. potrącenia świadczenia, wg. wyżej wskazanej zasady, odpowiednio o kwotę 2551,78 zł .

Wnioskodawca R. B. , odwołał się od powyższych decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Rzeszowie ( sprawy połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia w trybie art. 219 k.p.c. ). Domagając się zmiany zaskarżonych decyzji poprzez ustalenie , że wysokość potrąceń wynosić winna w obu przypadkach 70% jego świadczenia rentowego netto , wnioskodawca zarzucał , że pozwany organ rentowy naruszył obowiązujące w tym względzie przepisy ustawy emerytalno -rentowej w tym. art. 139 pkt. 10 , przez pominięcie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( t. j. Dz.U. z 2018 r.,poz. 1510 ze zm.) który przewiduje, że miesięczna opłata za pobyt w zakładzie opiekuńczo- leczniczym nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej (a tym samym dochód ten rozumiany jest jako przychód pomniejszony o zaliczkę na podatek dochodowy, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz płacone alimenty ). Dodatkowo, na uzasadnienie swych racji , wnioskodawca powoływał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2012 r.
II BU 3/11, OSNP 2013 /3-4/45 .

W odpowiedzi pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. wniósł o oddalenie żądań wnioskodawcy podkreślając , że wiążące go przepisy ustawy emerytalno -rentowej jasno wskazują, iż potrącenia dokonuje się ze świadczenia brutto , a jednocześnie organ rentowy nie jest adresatem powołanego przez wnioskodawcę art. 18 ust.1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych to wodnej finansowanych ze środków publicznych ( t .j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1510 ze zm.). W tym bowiem względzie to kierownik zakładu opiekuńczo - leczniczego ustala wysokość odpłatności za pobyt w tym zakładzie , a wszczęte przez pozwany organ rentowy postępowanie wyjaśniające z Centrum Medycznym (...), nie doprowadziło do wyjaśnienia jaka opłata została ostatecznie ustalona za pobyt wnioskodawcy w tym zakładzie.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, po rozpoznaniu odwołań R. B., wyrokiem z dnia 14 września 2020 r. ( sygn. akt IV U 286 /19) zmienił zaskarżone decyzje ZUS ustalając, iż w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 1 marca 2019 r. wysokość potrącenia z renty wnioskodawcy winna wynosić 2.189,71 zł miesięcznie ,a począwszy od 1 marca 2019 r. 2.251,55 zł ( tj. 70 % renty netto) .
Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił , że wnioskodawca R. B. ( ur. (...) ) od dnia 11 września 2017 r. pobiera rentę z tytuł całkowitej niezdolności do pracy , której wysokość na dzień 1 stycznia 2019 r. wynosiła 3816,66 zł brutto , zaś od dnia 1 marca 2019 r. 3925,82 zł brutto .W okresie od 22 listopada 2018 r. do 31 maja 2019 r. R. B. przebywał w Zakładzie (...) w R. .
W dniu 12 grudnia 2018 r. dyrektor tej placówki złożył w pozwanym organie rentowym wniosek o dokonywanie potrąceń ze świadczenia rentowego wnioskodawcy ,tytułem opłaty za pobyt w zakładzie , w wysokości 70% dochodów ww., przy powołaniu się na art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, podając jednocześnie numer rachunku bankowego .Do wniosku załączone też zostało oświadczenie R. B., o wyrażeniu zgody na pobieranie 70% jego miesięcznego dochodu za wyżywienie i zakwaterowanie w ZOL Powyższe skutkowało wydaniem przez pozwany organ rentowy - zaskarżonych w niniejszym postępowaniu- decyzji , ustalających wysokość potrąceń odpowiednio na kwoty 2480,82 zł ,a następnie ( w związku z waloryzacją świadczenia ) 2551,78 zł , które to kwoty stanowiły 65% renty brutto odwołującego się . W świetle powyższych bezspornych okoliczności faktycznych Sąd Okręgowy w Rzeszowie ,dokonując oceny prawnej sprawy , uznał żądanie odwołań wnioskodawcy za w pełni zasadne a zaskarżone decyzje ZUS za naruszające prawo. Podkreślając , że potrącenie kwoty wyższej niż należna jest niedopuszczalne ,Sąd I instancji akcentował , że dyrektor ZOL w którym przebywał wnioskodawca ustalił wysokość jego miesięcznej opłaty za pobyt w wysokości 250% najniższej emerytury nie więcej jednak niż 70% miesięcznego dochodu w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej , posiłkując się w tym względzie brzmieniem art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych , co winno być wiążące dla pozwanego organu rentowego , a co jednocześnie oznaczało , że wysokość potrącenia miała odnosić się do kwoty netto renty , stosownie do art. 8 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej . Tym samym skoro tak ustalona wysokość opłaty była niższa od maksymalnej kwoty potrącenia przewidzianej w art. 140 ust.4 pkt 3 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS , to ona właśnie powinna zostać potrącona . W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w Rzeszowie jednocześnie ustalił , że 70% świadczenia rentowego wnioskodawcy netto w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 1 marca 2019 r. wynosiło 2189,71 zł ( tj. 70% z 3128,16 zł ) zaś od 1 marca 2019 r. 2251,55 zł ( tj.70%
z 3216, 50 zł ). Jednocześnie Sąd I instancji powołując się na , wskazywany już przez wnioskodawcę , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2012 r. ,II BU 3/11, OSNP 2013/3-4/45 ,wyraził pogląd, że art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest przepisem szczególnym w odniesieniu do zastosowanych przez organ rentowy przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS i jako taki znajduje pierwszeństwo w zastosowaniu przed przepisami ustawy emerytalnej .Ponadto Sąd I instancji wskazywał na wyroki Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 3 marca 2015 r. IV U 458/14 , LEX
nr 1838939 i z dnia 27 stycznia 2016 r. IV U 630/15 2 ,LEX nr 2062290, które miały również potwierdzać ten pogląd .W podstawie prawnej wyroku powołany także został art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 14 września 2020 r.
zaskarżony został przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. który, zarzucając w apelacji naruszenie prawa materialnego przez nieuzasadnione przyjęcie , że jest bezpośrednim adresatem art. 18 ust. 1 ustawy
z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych , podczas gdy dotyczy on zasad ustalania opłaty za pobyt
w placówce opiekuńczej ,co leży w wyłącznej kompetencji kierownika tej placówki , jak również przez uznanie , że przepis ten ma pierwszeństwo przed art. 139
i następne ustawy o emeryturach i rentach z FUS , co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia tych przepisów ustawy emerytalnej ,wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołań wnioskodawcy . W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący organ rentowy dodatkowo podnosił , że jeżeli nawet ZOL otrzymał nadpłacone należności to winien jest je zwrócić wnioskodawcy , działania zaś Zakładu były w pełni prawidłowe.

Wnioskodawca R. B. wniósł o oddalenie apelacji ZUS jako bezzasadnej podkreślając , że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i zdrowotnej , przebywając aktualnie ponownie w zakładzie pielęgnacyjno- opiekuńczym .

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie ,rozpoznając apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. ,zważył co następuje .

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu .Zaskarżony bowiem wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 14 września 2020 r. jest, w ocenie
tut. Sądu , wbrew zarzutom zaskarżenia wyrokiem nie naruszającym prawa .

Przede wszystkim zupełnym nieporozumieniem jest stawiany w apelacji zarzut jakoby Sąd I instancji uczynił organ rentowy adresatem art. 18 ust 1 ustawy
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( t. j. Dz.U. z 2021 r.,poz.1285 ze zm.) , a więc przepisu normującego zasady ponoszenia przez świadczeniobiorców przebywających m.in. w zakładach opiekuńczo - leczniczym kosztów wyżywienia i zakwaterowania . Oczywistym jest przecież, że powołana norma prawna jest skierowana do kierowników wymienionych w niej placówek , którzy ustalają wysokość tych opłat w granicach określonych w tym przepisie , co przewiduje wprost , wskazywany w apelacji , wydany w delegacji art. 33 a ust. 2 ww. ustawy , § 8 ust.1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r.
w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych ( Dz.U. z 2012 r. poz. 731 ) Jednocześnie nie może budzić wątpliwości ,że w zakresie zasad dokonywania potrąceń ze świadczeń wypłacanych przez ZUS organ rentowy jest związany obowiązującymi w tym zakresie przepisami ustawy emerytalno- rentowej ( art.139 -art.141) .Nie mniej jednak – jak trafnie stwierdził to Sąd I instancji – pozwany organ rentowy nie może potrącić więcej niż wynika to
z decyzji kierownika ZOL i tego dotyczy istota przedmiotowej sprawy ,której zdaje się nie dostrzegać skarżący. Ustalenie bowiem wysokości opłaty za pobyt R. B. w Zakładzie (...) nastąpiło w sposób opisowy , przy powołaniu się na brzmienie art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych , jako 70% jego dochodu ,rozumianego w związku z tym jako 70% pobieranego przez niego świadczenia rentowego netto i to w trybie właściwym , bo przez dyrektora tej placówki , co potwierdzone zostało w- skierowanym do pozwanego organu rentowego - wniosku ww. dyrektora z dnia 12 grudnia 2018 r. o dokonywanie potrąceń . Potwierdzeniem powyższego było także ,dołączone do tego wniosku, oświadczenie świadczeniobiorcy R. B. o wyrażeniu zgody na tak określone potrącenia ( w którym wprost wskazano na art. 33 a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ). Co więcej –czego nie odnotował już w swoich ustaleniach Sąd I instancji – ten sposób ustalenia wysokości odpłatności za pobyt wnioskodawcy w ZOL potwierdzony został wystawioną przez ten zakład fakturą opiewającą na konkretną kwotę 2189,84 zł – a więc niższą od przyjętej przez ZUS do potrącenia
( v.- akta rentowe wnioskodawcy – pismo ZUS z dnia 12 lutego 2019 r. kierowane do (...) z prośbą o wyjaśnienie tej kwestii ). Reasumując stwierdzić należy ,że pozwany organ rentowy dokonując potrąceń ze świadczenia rentowego wnioskodawcy zastosował maksymalną kwotę potrącenia przewidzianą w art. 140 ust.4 pkt 3 ustawy emerytalno- rentowej , a więc stanowiącą 65% świadczenia brutto,
w sytuacji gdy ustalona w prawidłowy sposób i we właściwym trybie opłata za pobyt świadczeniobiorcy w ZOL wynosić miała 70% świadczenia netto , co stanowiło
o kwocie mniejszej od tego maksymalnego potrącenia .W tym stanie rzeczy nie może budzić wątpliwości , że pozwany organ rentowy mógł dokonać jedynie potrącenia rzeczywistej kwot opłaty za pobyt R. B. w ZOL ( tak też w utrwalonym orzecznictwie sądów powszechnych czego przykładem może być, nie powołany jeszcze przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie , wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie
z dnia 18 grudnia 2012 r. IV U 916/12 , LEX nr 1870344 , jaki zresztą zapadł w analogicznym stanie faktycznym sprawy , nie mówiąc już o wskazywanym tak przez odwołującego się jak i Sąd I instancji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2012 r. ,II BU 3/11, OSNP 2013/3-4/45 ). Odnosząc się zaś na koniec do argumentacji skarżącego , że o ile nawet dokonano zbyt dużego potrącenia to wnioskodawca winien dochodzić od ZOL zwrotu nadpłaty Sąd Apelacyjny chciałby zauważyć ,że przyjęcie słuszności powyższego twierdzenia stawiałoby pod znakiem zapytania sens przedmiotowego postępowania sądowego , którego zakres rozpoznania i sposób rozstrzygnięcia wyznacza przecież treść zaskarżonej decyzji ZUS ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r ,II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601). Skoro więc zaskarżone przez wnioskodawcę R. B. w niniejszym postępowaniu decyzje ZUS dotyczyły de facto ustalenia wysokości wypłacanego świadczenia rentowego ( po dokonanych potrąceniach) to oczywistym jest , że dokonana wyrokiem sądowy zmiana tych decyzji ( wskutek uwzględnienia żądania odwołującego się ) prowadzić musi do wypłaty na jego rzecz różnicy pomiędzy rentą wypłaconą a tą która powinna być wypłacona przy prawidłowo ustalonej wysokości potrąceń . W tej sytuacji kwestią wtórną i w żaden sposób nie dotyczącą R. B. pozostaje rozliczenie ZUS z (...) dokonanej nadpłaty za pobyt wnioskodawcy w tej placówce.

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów –z braku dostatecznych podstaw faktycznych i prawnych –na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji .