Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

	Przewodniczący:	SSA Ewa Madera
	Sędziowie:	SSA Barbara Gonera del. SSO Bożena Błachowicz (spr.)
	Protokolant	st. sekr. sądowy Anna Kuźniar

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2017 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku T. P. działającej im. małoletniej P. P. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o rentę rodzinną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 6 września 2016 r. sygn. akt IV U 594/16

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie .

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 kwietnia 2017 r.

Decyzją z dnia 09.04.2016 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił T. P. prawa do renty rodzinnej stwierdzając, iż mąż wnioskodawczyni Z. P. nie posiadał 5 lat okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu w okresie ostatnich 10 lat przed śmiercią, a więc nie spełniał warunków do uzyskania renty rolniczej.

W odwołaniu od powyższej decyzji T. P. zarzuciła, że organ rentowy nie wziął pod uwagę, że okresy składkowe i nieskładkowe jej męża wynoszą ponad 25 lat.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego odrzucenie wskazując, że decyzją z dnia 21.06.2006r. odmówił odwołującej prawa do renty rodzinnej po zmarłym Z. P., a jej prawidłowość potwierdził Sąd Okręgowy w Krośnie wyrokiem z dnia 17.08.2006r., sygn. akt IV U 834/06. Ponadto zaznaczył ponownie, że zmarły Z. P. w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem śmierci legitymował się okresem ubezpieczenia emerytalno- rentowego wynoszącym 1 rok i 6 miesięcy, a zatem nie spełniał on warunków niezbędnych do przyznania prawa do renty rolniczej.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie wyrokiem z dnia 6 września 2016 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał małoletniej P. P. (1) prawo do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 21 kwietnia 2006 r. ojcu Z. P. – od daty złożenia wniosku oraz stwierdził odpowiedzialność organu rentowego.

Na podstawie dowodów z dokumentów Sąd Okręgowy ustalił, że mąż wnioskodawczyni T. Z. P., ur. (...), zmarł w dniu 21.04.2006r. W dniu śmierci legitymował się łącznym okresem ubezpieczenia przekraczającym 25 lat. W dniu śmierci Z. P. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako rolnik.

Po rozpoznaniu wniosku T. P. z dnia 1 czerwca 2006 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 21 czerwca 2006 r. odmówił przyznania jej prawa do renty rodzinnej w wyniku ustalenia, że Z. P. nie posiadał wymaganego okresu podlegania ubezpieczeniu w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem śmierci i nie spełniał warunków do uzyskania renty rolniczej.

Sąd Okręgowy w Krośnie wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2006 roku, sygn. akt IV U 834/06 oddalił odwołanie T. P. oraz syna T. i Z. P. M. P. od decyzji KRUS Oddział w J. z dnia 21.06.2006r.

W dniu 25.04.2016r. T. P. złożyła do KRUS wniosek o rentę rodzinną z ubezpieczenia społecznego rolników po zmarłym Z. P. na rzecz małoletniej córki P. P. (1). W wyniku rozpoznania tego wniosku Prezes KRUS wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy w Krośnie powołując się na art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015r. poz. 748) stwierdził, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, pomimo prawomocności rozstrzygnięcia, dopuszczalne jest ponowne badanie uprawnień strony do świadczenia, z pominięciem rygorystycznych przepisów o wznowieniu postępowania. Zdaniem Sądu nową okolicznością, która istniała przed wydaniem decyzji z dnia 1 czerwca 2006 roku, a która nie została przez organ rentowy uwzględniona, jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r. (I UZP 5/05, OSNP 2006/19 – 20/305), w której stwierdzono, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (dla kobiety) lub 25 lat (dla mężczyzny) oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, bez potrzeby wykazywania pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Stwierdzając jednocześnie, że Z. P. posiadał ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, Sąd Okręgowy uznał, że małoletnia P. P. (1) spełnia warunki do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 21.04.2006r. ojcu i przyznał jej prawo do tego świadczenia od daty złożenia wniosku.

Dodatkowo Sąd pierwszej instancji wskazał, że w związku z rozbieżnością pomiędzy praktyką ZUS a orzecznictwem sądowym, w ustawie z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, na gruncie wskazanej wyżej uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006r., ustawodawca doprecyzował dotychczasowe regulacje. Nowe przepisy weszły w życie 23 września 2011r. określając, w jakim przypadku wnioskodawca jest zwolniony z posiadania co najmniej 5-letniego stażu w ostatnim 10-leciu.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. dokonał zmiany zaskarżonej decyzji i jednocześnie na podstawie przepisu art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2016, poz. 277). stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za błędnie wydaną decyzję.

Apelację od tego wyroku wniósł Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie, polegające na przyjęciu, że P. P. (1) jako członkowi rodziny zmarłego rolnika przysługuje prawo do renty rodzinnej w sytuacji, gdy zmarły Z. P. nie spełniał przesłanek ustawowych do uzyskania emerytury lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy,

- naruszenie przepisów postepowania , tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i tym samym przyjęcie, dowolnej i nieobiektywnej oceny materiału dowodowego w sprawie, co doprowadziło do błędu w ustaleniu stanu faktycznego przyjętego za podstawę orzeczenia, a polegającego na wskazaniu, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r. (I UZP 5/-5, OSNP 2006/19-20/305) oraz przepisy zawarte w art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS obowiązujące od dnia 23 września 2011r. maja zastosowanie przy ustalaniu prawa do renty rodzinnej po zmarłym rolniku, podczas gdy przepisy zawarte w art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyraźnie i precyzyjnie wskazują kiedy i komu przysługuje renta rodzinna.

Mając na względzie powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy zwrócił uwagę, że przepis art. 52 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników odsyła do stosowania przepisów regulujących przyznawanie i wypłatę odpowiednich świadczeń przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin w sprawach nieuregulowanych w ustawie (o ubezpieczeniu społecznym rolników). Tymczasem prawo do enty rodzinnej po zmarłym rolniku jest precyzyjnie uregulowane w tej ustawie i nie ma potrzeby stosowania przewidzianego w art. 52 odesłania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona, a jej uwzględnienie wywołało skutek w postaci orzeczenia reformatoryjnego.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że przedmiotem sprawy było prawo do renty rodzinnej po zmarłym rolniku. Z. P. w dacie śmierci podlegał bowiem ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Prawo do wymienionego świadczenia uregulowane jest w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz.U. j.t. z 2016, poz. 277). Zgodnie bowiem z art. 29 ust. 1 cyt. ustawy - renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego:

1) emeryta lub rencisty mającego ustalone prawo do emerytury albo renty rolniczej z ubezpieczenia;

2) ubezpieczonego, który w chwili śmierci spełniał warunki do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy; przyjmuje się, że był on całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.

Ust. 2 tego przepisu wskazuje zaś, że do renty rodzinnej są uprawnieni następujący członkowie rodziny zmarłego:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3) małżonek (wdowa, wdowiec),

4) rodzice

- jeżeli spełniają warunki do uzyskania takiej renty w myśl przepisów emerytalnych.

Prawidłowa wykładnia zaprezentowanego przepisu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników prowadzi do wniosku, że w odniesieniu do zmarłego rolnika musza wystąpić przesłanki określone w art. 29 ust. 1, a w odniesieniu do osoby ubiegającej się o rentę rodzinną - przesłanki określone w art. 29 ust.2 tej ustawy.

Zastosowanie odesłania do przepisów emerytalnych na podstawie art. 52 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników dotyczy tylko spraw nieuregulowanych w tej ustawie. Zgodnie z brzmieniem art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w sprawach nieuregulowanych w ustawie do przyznawania świadczeń z ubezpieczenia i do ich wypłaty stosuje się przepisy regulujące przyznawanie i wypłatę odpowiednich świadczeń przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin.

Rację ma organ rentowy, że prawo do renty rodzinnej po zmarłym rolniku jest uregulowane w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jedynie dla ustalenia, czy osoby ubiegające się o to świadczenie będą do niego uprawnione, konieczne jest zweryfikowanie, czy warunki do uzyskania renty rodzinnej spełniają w myśl przepisów emerytalnych. Natomiast w stosunku do zmarłego rolnika zastosowanie znajdują przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Dla przyznania prawa do przedmiotowego świadczenia istotne zatem jest w pierwszej kolejności ustalenie, czy zmarły rolnik był rencistą mającym ustalone prawo do emerytury albo renty rolniczej z ubezpieczenia, albo w chwili śmierci spełniał warunki do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, przyjmując, że był on całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. Jest to bowiem warunek niezbędny dla prawa do renty rodzinnej, które jest pochodną świadczenia przysługującego zmarłemu rolnikowi lub rolnikowi spełniającemu warunki do jego ustalenia.

Tymczasem, jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, niespornego pomiędzy stronami, Z. P., ur. (...), zmarły 21 kwietnia 2006 r., nie był uprawniony do emerytury, ani renty rolniczej. W chwili śmierci podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, jednakże w dziesięcioleciu przed dniem śmierci legitymował się okresem ubezpieczenia emerytalno – rentowego wynoszącym 1 rok 6 miesięcy. Nie spełniał więc przesłanek ustawowych warunkujących ustalenie prawa do świadczenia rentowego rolniczego określonego w art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w szczególności nie posiadał stosownie do ust. 8 tego przepisu w okresie ostatnich 10 lat przed powstaniem niezdolności do pracy (chwilą śmierci) 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych, o których mowa w ust. 2 pkt 5.

W tym zakresie ustalania przesłanek nabycia prawa do renty rolniczej nie ma możliwości stosowania przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nawet jeżeli są bardziej korzystne, albowiem przesłanki te zostały wyczerpująco uregulowane w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie może zatem odnieść pozytywnego w niniejszej sprawie skutku powoływana przez Sąd Okręgowy w Krośnie uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r. Dotyczyła ona bowiem spełnienia warunków do renty z tytułu niezdolności do pracy określonej odrębnie w ustawie o emeryturach i rentach z FUS i nie ma zastosowania w sprawach z ubezpieczenia społecznego rolników. Gdyby skutkiem tego miała być generalna weryfikacja wszystkich przepisów emerytalno - rentowych, to ustawodawca dokonałby takiej zmiany także w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. W tym zakresie jednak przepisy pozostały - jak dotychczas - niezmienione.

Biorąc zatem pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego został wydany z naruszeniem prawa materialnego, a zatem należało go zmienić i oddalić odwołanie, o czym orzekł Sąd Apelacyjny w sentencji na mocy art. 386 § 1 k.p.c.