Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

	Przewodniczący:	Sędzia SA Irena Mazurek (spr.)
	Sędziowie SA:	Katarzyna Kaczmarczyk-Kłak Ewa Preneta-Ambicka
	Protokolant	starszy sekretarz sądowy Anna Kuźniar

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2023 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku K. W. (1) –reprezentowanego przez opiekuna prawnego E. W. oraz E. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji pozwanego organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 26 października 2021 r. sygn. akt III U 538/21

I. zmienia zaskarżonym wyrok w ten sposób, że:

- oddala odwołania,

- zasądza od wnioskodawców K. W. (1) –reprezentowanego przez opiekuna prawnego E. W. oraz E. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwoty po 180 zł ( słownie: sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku do dnia zapłaty ,

II. zasądza od wnioskodawców K. W. (1) –reprezentowanego przez opiekuna prawnego E. W. oraz E. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwoty po 240 zł ( słownie: dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia do dnia zapłaty .

Sygn. akt III AUa 971/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 lipca 2023 r.

Decyzją z dnia 14 czerwca 2021 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw.
z art. 38 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 11, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 5 ustawy z dnia 13 października1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( t .j Dz. U. z 2021 r., poz. 423
z późn. zm.) stwierdził, że E. W. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą tj. mężem K. W. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym
i wypadkowemu od dnia 15 września 2017 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał , że na skutek powzięcia informacji, że E. W. po tym jak jej mąż K. W. (1) w dniu 15 września 2017 r. uległ ciężkiemu wypadkowi zajmowała się prowadzoną przez niego restauracją, wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, którego wyniki wykazały , że czynności wykonywane przez E. W. na rzecz działalności gospodarczej jej męża nie miały charakteru pomocy okazjonalnej, jaką świadczy małżonek prowadzący wspólne gospodarstwo domowe z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, dlatego też należało uznać, że taka praca winna zostać zakwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.

Wnioskodawcy E. W. oraz K. W. (1) działający przez opiekuna prawnego E. W., w dniu 26 lipca 2021 r. złożyli odwołania od powyższej decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Przemyślu zarzucając bezpodstawne stwierdzenie, że E. W., jest osobą współpracującą z prowadzącym działalność gospodarcząK. W. (1) od dnia 15 września 2017 r., w sytuacji gdy podlega ona, bez przerwy od 25 lipca 2006 r. ubezpieczeniu społecznemu rolników , sprawując jednocześnie opiekę nad całkowicie ubezwłasnowolnionym mężem K. W. (1) , w rozumieniu przepisów k.r.o. , na podstawie prawomocnego postanowienia
Sądu Rejonowego w Przemyślu z 26 października 2018 r. sygn. akt III Ns 485/18. Wskazując na powyższe odwołujący wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji ZUS przez stwierdzenie, że E. W. nie jest osobą współpracującą z K. W. (1) przy prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej , a także o zasądzenie od organu rentowego na ich rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący podali, że są małżeństwem, zamieszkują razem i prowadzą wspólne domowe gospodarstwo , jednakże od dnia 13 września 1994 r. pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej. K. W. (1) w dniu 15 września 2017 r. uległ wypadkowi, na skutek czego został uznany przez Komisję Lekarską ZUS orzeczeniem z dnia 27 kwietnia 2018 r. za całkowicie niezdolnego do pracy oraz za niezdolnego do samodzielnej egzystencji od 16 września 2017 r. do 30 czerwca 2019 r., a następnie -orzeczeniem z dnia 31 sierpnia 2020 r. -za nadal całkowicie niezdolnego do pracy oraz za niezdolnego do samodzielnej egzystencji do 31 sierpnia 2023 r. Ponadto płatnik składek został ubezwłasnowolniony całkowicie
i postanowieniem Sądu Rejonowego w Przemyślu z dnia 26 października 2018 r. sygn. akt III Ns 485/18 jego opiekunem prawnym została ustanowiona E. W.. Do dnia wypadku płatnik składek osobiście prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) zarejestrowaną przez Wójta Gminy K., stanowiącą jego majątek osobisty, wobec czego na ubezpieczonej, jako na opiekunie prawnym K. W. (1) , z mocy stosownych przepisów k.r.o. (art. 155 k.r.o.w zw. z art. 175 k.r.o.), spoczywa obowiązek sprawowania pieczy nad nim i jego majątkiem , w skład którego wchodzi wymieniona firma. W tej sytuacji , w ocenie wnioskodawców, nie sposób uznać, że E. W., jako małżonka płatnika składek współpracuje z nim przy prowadzeniu działalności gospodarczej, skoro jest on osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie, przy tym całkowicie niezdolną do pracy oraz niezdolną do samodzielnej egzystencji, co w jakimkolwiek zakresie wyklucza podjęcie przez niego tak czynności faktycznych jak i prawnych, w ramach tej działalności, wobec czego działalność ta jest tylko na niego zarejestrowana. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej wnioskodawcy podnieśli, że gdyby nawet przyjąć, że E. W. udziela pomocy swojemu mężowi przy prowadzeniu działalności gospodarczej, to ta pomoc mogłaby by być uznana za współpracę o tyle, o ile równocześnie płatnik składek faktycznie taką działalność choćby w części prowadził, co jednak jest niemożliwe w świetle przedstawionego powyżej stanu rzeczy. Dodatkowo na uzasadnienie swej racji odwołujący powoływali się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2019 r., II UK 508/17, OSNP 2019/12/146.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. wniósł o ich oddalenie oraz o zasądzenie od wnioskodawców na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, podkreślając dodatkowo, że okoliczność, iż wnioskodawczyni podlega ubezpieczeniom w KRUS nie stoi na przeszkodzie ustaleniu, że spełnia przesłanki do objęcia jej ubezpieczeniem z tytułu współpracy w ZUS,
a jednocześnie zgromadzony w postępowaniu przedsądowym materiał dowodowy wskazuje , że praca świadczona przez E. W. na rzecz firmy jej męża zdecydowanie wykracza tak poza ramy pomocy okazjonalnej, która stanowi konsekwencję obowiązku małżonków wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny jak
i obowiązki opiekuna prawnego płatnika będącego osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną. Czynności wykonywane przez E. W. po wypadku jej męża nabrały bowiem charakteru stałej, systematycznej i ciągłej współpracy , wymagając od niej pełnego zaangażowania w działalność gospodarczą oraz znacznych nakładów czasowych, co tym samym stawowi o tym, że mają one również doniosłe znaczenie gospodarcze dla prowadzonej przez K. W. (1) firmy , przynosząc też określone dochody .

Sąd Okręgowy w Przemyślu, po rozpoznaniu odwołań wnioskodawców, wyrokiem z dnia 26 października 2021 r. (sygn. akt III U 538/21) zmienił zaskarżoną decyzję ZUS stwierdzając, (...) W. nie podlega obowiązkowo ubezpiezeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba współpracująca z K. W. (1) prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą, przy zasądzeniu od pozwanego organu rentowego na rzecz wnioskodawców kwot po 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że E. W. i K. W. (1) są małżeństwem, zamieszkują razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, przy czym od dnia 13 września 1994 r. pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej.
K. W. (1) począwszy od 2001 r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) z siedzibą w K., która to działalność stanowi jego majątek osobisty. Przedmiotem ww. działalności jest gastronomia oraz wynajem nieruchomości. E. W. począwszy od 25 lipca 2006 r. nieprzerwanie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w zakresie emerytalno- rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik. Wcześniej zaś podlegała temu ubezpieczeniu w kilku okresach , tj.: od 27 kwietnia 2000 r. do 31 marca
2001 r., od 1 stycznia 2003 r. do 30 czerwca 2003 r. oraz od 28 września 2005 r. do 31 marca 2006 r. K. W. (1) w dniu 15 września 2017 r. uległ wypadkowi,
na skutek czego został uznany przez lekarzy orzeczników ZUS za osobę całkowicie niezdolną do pracy oraz niezdolną do samodzielnej egzystencji od 16 września 2017 r. do nadal. Ponadto został on całkowicie ubezwłasnowolniony i w rezultacie postanowieniem Sądu Rejonowego w Przemyślu z dnia 26 października 2018 r., sygn. akt III Ns 485/18 jego opiekunem prawnym została ustanowiona żona E. W.. Ze sprawowania opieki
i zarządu majątkiem męża wnioskodawczyni sporządza sprawozdania, które poddawane są kontroli sądu rodzinnego. Do dnia wypadku K. W. (1) w pełni zajmował się prowadzeniem swojej działalności gospodarczej. Wnioskodawca posiadał kilka lokali gastronomicznych. Sam nadzorował pracowników, wydawał im polecenia, zaopatrywał wszystkie lokale w niezbędne do ich funkcjonowania produkty, decydował o ich wystroju
i zabezpieczał wyposażenie, osobiście sprawując nad wszystkim kontrolę. Wnioskodawczyni zaś zajmowała się domem i oferowała wówczas mężowi doraźną pomoc, np. poprzez dostarczanie dokumentacji do biura rachunkowego itp. Takie sytuacje zdarzały się jednak sporadycznie. Wnioskodawczyni posiadała ponadto pełnomocnictwo, na podstawie którego była upoważniona do wykonywania niezbędnych czynności na rzecz działalności gospodarczej męża. W ramach tego pełnomocnictwa podpisywała na przykład dokumenty dotyczące pracowników. Od czasu wypadku wnioskodawca K. W. (1) zaprzestał osobistego prowadzenia działalności gospodarczej (przez ponad 100 dni przebywał na oddziale intensywnej opieki medycznej). Wszelkie czynności w jego imieniu, początkowo na podstawie ww. pełnomocnictwa, a od 26 października 2018 r. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Przemyślu ,w ramach obowiązku sprawowania opieki, wykonuje jego żona – E. W.. Spośród siedmiu lokali, które wnioskodawca prowadził, aktualnie zostały tylko dwa, ponieważ wnioskodawczyni, z uwagi na konieczność współuczestnictwa w leczeniu i rehabilitacji męża, nie była w stanie odpowiednio zadbać
o ich funkcjonowanie. Obecnie działa więc wyłącznie restauracja przy ulicy (...)
w P. – (...) oraz Pizzeria w M.. Dochody, które są pozyskiwane
z tych dwóch punktów gastronomicznych, przeznaczane są na bieżące potrzeby życiowe, leczenie oraz rehabilitację K. W. (1). Wnioskodawczyni swoim działaniem
w żaden sposób nie przyczyniła się do podniesienia standardów tych lokali gastronomicznych, czy do zwiększenia przychodów z tytułu działalności gospodarczej. Jej działanie ograniczało się i ogranicza nadal jedynie do utrzymania na rynku gospodarczym. Dochody systematycznie maleją, a ostatnio lokale zanotowały straty rzędu około 20 tysięcy złotych. Obsługę kadrowo – rachunkową firmy pełni Biuro (...) przy ulicy (...) P. II w P.. Jeśli jest potrzeba zatrudnienia pracownika, to wnioskodawczyni wprawdzie dokonuje wyboru i podejmuje ostateczną decyzję, natomiast wszelką dokumentację sporządza wymienione Biuro, zabezpieczając także skierowania na wykonanie odpowiednich badań lekarskich oraz zgłoszenia do ubezpieczeń. Bieżące decyzje organizacyjne w lokalach podejmują natomiast sami pracownicy z uwagi na wieloletnie zatrudnienie i doświadczenie, które posiadają, zaś jakikolwiek nadzór E. W. jest doraźny. Cała bowiem uwaga wnioskodawczyni skupiona jest na mężu K. W. (1) z uwagi na jego nieporadność i stan zdrowia spowodowany wypadkiem. K. W. (1) wymaga całodobowej opieki i kontroli. Również jakiekolwiek wizyty E. W. w ww. lokalach gastronomicznych nie są zbyt częste, mają bowiem miejsce raz na 2-3 dni i odbywają się w towarzystwie męża K. W. (1), który nota bene nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest ich właścicielem. Pismem z 15 kwietnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zawiadomił wnioskodawców o wszczęciu postepowania administracyjnego w sprawie ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym przez E. W. jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą – K. W. (1), zaś w piśmie z dnia 7 maja 2021 r. organ rentowy poinformował wnioskodawców o zakończeniu postępowania dowodowego w ww. sprawie, w rezultacie czego , w dniu 14 czerwca 2021 r. , Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję. W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Przemyślu, , dokonując oceny prawnej sprawy uznał żądanie odwołań wnioskodawców za w pełni zasadne, a zaskarżoną decyzje ZUS za naruszającą prawo. Przyjmując , że dla prawidłowości rozważań wymagane jest podzielenie okresu przypadającego po dniu wskazanym w zaskarżonej decyzji tj. dniu wypadku K. W. (1) 15 września 2017 r., na okres do dnia poprzedzającego ustanowienie E. W. jego opiekunem
prawnym tj. do 26 października 2018 r., a następnie na czas dalszy (do nadal) Sąd I instancji , cytując kolejno brzmienie art. 6 ust. 1 pkt 5 art. 12 ust. 1 , art.13 pkt 5 oraz art.8 ust.11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), na wstępie stwierdził ,że powołana ustawa systemowa nie zawiera legalnej definicji "współpracy przy prowadzeniu działalności",
z czego jednak nie można wyprowadzać wniosku, że w każdej sytuacji wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na rzecz małżonka - przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności, praca ta dla potrzeb ubezpieczeń społecznych musi być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności. Okazjonalna bowiem pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą w tej działalności jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, może stanowić konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 k.r.o. i art. 27 k. r. o. ) . Wskazując następnie na wyrok Sądu Najwyższego z dnia
6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 134/08 ,OSNP 2010/13-14/170 w którym wskazano na cechy konstytutywne pojęcia „współpracy przy działalności gospodarczej", o której mowa
w art. 8 ust. 11 ww. ustawy systemowej , w tym istotny dla działalności gospodarczej ciężar
gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; ale muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności charakteryzując się przy tym systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem oraz znaczący czas i częstotliwość podejmowanych tego rodzaju prac, Sąd Okręgowy
w P. uznał, że powyższe nie można przypisać działaniom wnioskodawczyni E. W. w pierwszym ze wskazanych wyżej okresów ( tj. od dnia w wypadku 15 września 2017 r. do 26 października 2018 r. , kiedy to ustanowiona została opiekunem prawnym męża K. W. (1) ) ,skoro działała wówczas na mocy udzielonego jej jeszcze przez wypadkiem przez K. W. (1) pełnomocnictwa, a podejmowane przez nią działania miały charakter formalny i ograniczały się wyłącznie do utrzymania lokali gastronomicznych wchodzących w skład Przedsiębiorstwa (...) na rynku gospodarczym, przy czym działania te w żaden sposób nie wpłynęły na osiągnięcie wyższych wyników finansowych i nie doprowadziły też do rozwoju firmy ( wnioskodawczyni była zmuszona zamknąć 5 spośród 7 lokali gastronomicznych K. J.) . Równocześnie Sąd I instancji zauważał ,że K. W. (1) na skutek wypadku doznał wielu obrażeń, które uczyniły go całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji, w rezultacie czego od dnia wypadku nie był w stanie choćby w minimalnym stopniu samodzielnie prowadzić swojej działalności gospodarczej, co także z tego względu wyklucza przyjęcie jakiejkolwiek współpracy pomiędzy E. W. a K. W. (1) przy prowadzeniu przedmiotowej działalności gospodarczej . Co się zaś tyczy pozostałego okresu, a więc od dnia 26 października 2018 r. do nadal, to Sąd I instancji odwołał się do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego traktujących o opiece. Cytując więc brzmienie art.176 k.r.o., art.154 k.r.o. , art.155 k.r.o., art.156 k.r.o. oraz art. 165 i art.166 k.r.o. uznał ,że wszelkie podejmowane przez wnioskodawczynię po ustanowieniu jej opiekunem prawnym czynności związane z prowadzoną działalnością gospodarczą wiążą się ze sprawowaną przez nią, w ramach tej opieki, pieczą nad majątkiem męża, z której zdaje ona coroczne sprawozdanie sądowi opiekuńczemu, co tym samym wyklucza przyjęcie omawiane współpracy. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy w Przemyślu orzekł reformatoryjnie na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego orzekł z kolei na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia fachowego pełnomocnika odwołujących przewidzianej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu na 26 października 2021 r. zaskarżony został przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., który wnosząc o jego zmianę poprzez o oddalenie odwołań wnioskodawców, przy obciążeniu ich kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego za obie instancje, zarzucił naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów prowadzące do błędnego przyjęcia, że czynności wykonywane przez E. W. w ramach działalności gospodarczej jej męża nie miały wpływu na funkcjonowanie jego firmy ,
a jednocześnie ,że K. W. (1) z uwagi na stan zdrowia po zaistniałym w dniu 15 września 2017 r. wypadku nie był osobą prowadzącą działalność gospodarczą, co wykluczało współpracę , w sytuacji gdy jego firma funkcjonowała nadal na rynku w oparciu
o podejmowane przez wnioskodawczynię czynności w ramach udzielonego jej już wcześniej pełnomocnictwa, jak również ,że po ustanowieniu E. W. opiekunem prawnym K. W. (1) podejmowane przez nią czynności związane
z działalnością gospodarczą , mieszczą się w ramach pieczy nad majątkiem męża ,
w sytuacji gdy nie różnią się one od tych podejmowanych przez nią uprzednio i dalece wykraczają poza obowiązki opiekuna,

a w konsekwencji naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

- art. 43 ¹ k.c. oraz art. 2 i 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przez ich błędną wykładnię prowadzącą do nieuzasadnionego przyjęcia, że dla uznania K. W. (1) za przedsiębiorcę konieczne jest posiadanie przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych, podczas gdy ze wskazanych przepisów to nie wynika,

- art. 155 § 1 k.r.o. w zw. z art. 175 k.r.o. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wchodzi w zakres pieczy nad majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej, podczas gdy tego rodzaju czynności wykraczają poza zakres obowiązków opiekuna,

- art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 12 ust. 1 i art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez nieuzasadnioną odmowę ich zastosowania w stosunku do wnioskodawczyni E. W..
W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący organ rentowy
w szczególności akcentował ,że wbrew temu co przyjął Sąd I instancji , podejmowane przez wnioskodawczynię E. W. działania były na tyle istotne, że skutkowały wręcz utrzymaniem firmy jej męża na rynku , a tym samym pozyskaniem źródła dochodu przeznaczonego również na utrzymanie wspólnego gospodarstwa domowego,
a jednocześnie sprawowanie opieki nad osobą i majątkiem ubezwłasnowolnionego do, której jest zobowiązany opiekun na podstawie przepisów k.r.o. nie można utożsamiać
z prowadzeniem działalności gospodarczej w imieniu ubezwłasnowolnionego.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wnieśli o jej oddalenie jako bezzasadnej, przy obciążeniu skarżącego organu rentowego poniesionymi przez nich na tym etapie postępowania kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, podkreślając prawidłowość zarówno ustaleń faktycznych jak i oceny prawnej sprawy Sądu
I instancji , a w szczególności stanowisko tego Sądu , że skoro płatnik składek na skutek wypadku stał się całkowicie niezdolny do pracy , a nadto niezdolny do samodzielnej egzystencji to nie był w stanie choćby w minimalnym zakresie samodzielnie prowadzić działalności gospodarczej , co już samo w sobie wyklucza przyjęcie współpracy pomiędzy nim a wnioskodawczynią E. W. przy prowadzeniu działalności gospodarczej , niezależnie od tego że podejmowane przez nią działania na rzecz firmy jej męża nie generowały dodatkowych dochodów , przy ponownym odwołaniu się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2019 r. II UK 508/17 ,OSNP 2019/12/146 .

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R., zważył co następuje:

Wniesiony przez pozwany organ rentowy środek odwoławczy skutkować wydaniem przez tutejszy Sąd orzeczenia reformatoryjnego.

Zgodzić się bowiem w zupełności ze skarżącym przyjdzie , że wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 28 października 2021 r. wydany został z naruszeniem
art. 233 § 1 k.p.c. , co dodatkowo potwierdziły wyniki , uzupełnionego w trybie art. 382 k.p.c. z urzędu przez Sąd Apelacyjny postępowania dowodowego ( , o czym poniżej ),
a w konsekwencji z naruszeniem przywoływanych w apelacji przepisów prawa materialnego, w tym art. 6 ust. 1 pkt 5 i art.12 ust.1 w zw. z art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz.U. z 2023 r.,poz.1230 ze zm.) zwanej dalej ustawą systemową , co doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia, iż wnioskodawczyni E. W. nie może być uznana za osobę współpracującą
z K. W. (1) przy prowadzonej przez niego działalności gospodarczej , a tym samym nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu , po dniu wskazanym w zaskarżonej decyzji tj. 15 września 2017 r.

Przede wszystkim jednak już na wstępie zauważyć należy , że wyrażając powyższy pogląd Sąd Okręgowy w Przemyślu był niejednoznaczny w ocenie przesłanek decydujących o wykluczeniu współpracy E. W. z jej mężem przy prowadzonej działalność gospodarczej , bo z jednej strony akcentował istniejący między nimi ustrój małżeńskiej rozdzielności majątkowej , podejmowanie przez wnioskodawczynię przed ustanowieniem jej opiekunem prawnym K. W. (1) działań na rzecz firmy (...) w oparciu
o udzielone pełnomocnictwo , a następnie w ramach pieczy nad majątkiem męża, co miało się mieścić w zakresie tej opieki , z drugiej zaś podkreślał ,że sam stan zdrowia płatnika uniemożliwiający mu w jakimkolwiek zakresie osobiste prowadzenie działalności gospodarczej po dniu 15 września 2017 r. stoi na przeszkodzie w przyjęciu zarzucanej przez ZUS współpracy .

Tymczasem w świetle definicji tego pojęcia zawartej w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej i przy uwzględnieniu wypracowanego w tym przedmiocie orzecznictwa
, w szczególności Sądu Najwyższego, jedynie istotne w przypadku małżonka przedsiębiorcy jest to aby prowadził on z nim wspólne gospodarstwo domowe , co polega na ścisłej współpracy w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowaniem i pozostawaniem w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r. II URN 56/95, OSNAPiUS 1996/16/240 ), a jego aktywność przy prowadzonej przez współmałżonka działalności gospodarczej miała charakter stały i dla tej działalności istotny ( por. m.in. powołany przez Sąd I instancji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 r. II UK 134/08, OSNP 2010/13-14/170 ) , przy czym , wbrew temu co naprowadzają odwołujący , nie musi za tym iść generowanie dodatkowych dochodów w znaczeniu jakim błędnie przypisują oni jednej z tez wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2019 r. II UK 508/17, OSNP 2019/112/146 , bo najistotniejszy
w tym względzie jest sam ciężar gatunkowy działań współpracownika ,bez których działalność nie mogłaby być prowadzona na określonym poziomie.

Tym samym ustrój rozdzielności majątkowej małżonków nie może sam w sobie stanowić podstawy do wykluczenia omawianej współpracy ( tak też w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2017 r. , III UK 181/16, LEX nr 2375932) , a jednocześnie podejmowane w jej ramach działania oparte być mogą na różnych stosunkach prawnych,
w tym więc i pełnomocnictwie ( art.98 i następne k.c.). Jednocześnie –jak ustalił Sąd Apelacyjny w postępowaniu odwoławczym w drodze dowodu z treści udzielonego wnioskodawczyni przez jej męża K. W. (1) jeszcze w dniu 11 lutego 2005 r. pełnomocnictwa ( v.k-97) , jest to pełnomocnictwo szczególne, nieograniczone terminowo ,
o bardzo szerokim umocowaniu do podejmowania przez E. W. czynności związanym z prowadzoną przez jej męża działalnością gospodarczą w tym tak istotnych jak; zakup i sprzedaż artykułów przemysłowych, branie udziału w przetargach publicznych , zawieranie umów związanych z działalnością firmy, nie mówiąc już o reprezentowaniu
wnioskodawcy przed wszelkimi urzędami . Równocześnie , w oparciu o zalegające w aktach opiekuńczych Sądu Rejonowego w Przemyślu III Op 34/18 sprawozdania E. W. ze sprawowanej nad jej mężem opieki ( akta ww. sprawy dołączone zostały jako akta związkowe) z których także dowód został przeprowadzony w postępowaniu apelacyjnym , Sąd Apelacyjny ustalił, że wbrew temu co przyjął w swoich ustaleniach Sąd Okręgowy
w Przemyślu , opieka E. W. w żadnym razie nie obejmuje zarządu firmą ubezwłasnowolnionego K. W. (1) , przy czym jednocześnie w zupełności ze skarżącym organem rentowym zgodzić się przyjdzie ,że świetle art. 155 k.r.o. w zw. z art.175 k.r.o. piecza opiekuna nad majątkiem osoby powierzonej jego opiece nie jest tożsama
z zarządem jego majątkiem już chociażby z uwagi na różne funkcje pieczy i zarządu ( bliżej na ten temat w komentarzu do art. 155 k.r.o. autorstwa Grzegorza Jędrejek , LEX/el.2019) , co w tym ostatnim wypadku wymaga ustanowienia przez sąd opiekuńczy kuratora , a co nie miało miejsca w okolicznościach przedmiotowej sprawy .

W tym stanie rzeczy stwierdzić więc przyjdzie , że w całym okresie przypadającym po dniu 15 września 2017 r. kiedy to K. W. (1) uległ wypadkowi skutkującym jego całkowitą niezdolnością do pracy i niezdolnością do samodzielnej egzystencji , a w końcu prowadzącym do jego całkowitego ubezwłasnowolnienia , wszelkie działania związane
z działalnością jego firmy (...) były podejmowane wyłącznie przez E. W. w oparciu o udzielone jej przez męża jeszcze w dniu 11 lutego 2005 r. pełnomocnictwo ,
a podkreślić w tym miejscu należy , że umocowanie to nie wygasło wobec ubezwłasnowolnienia całkowitego K. W. (1) (art.101 § 2 k.c. przewiduje ten skutek wyłącznie w przypadku śmierci mocodawcy ). Jednocześnie , jak potwierdził
w swoich ustaleniach Sąd I instancji , w całym spornym okresie odwołująca E. W. w imieniu męża podejmowała wszelkie czynności z zakresu prawa pracy wobec zatrudnionych pracowników ( co obrazuje też bogata dokumentacja osobowa zatrudnionych , dołączona do akt przedmiotowej sprawy ) , decydowała o zamknięciu poszczególnych lokali gastronomicznych , rozliczała się z urzędem skarbowym z tytułu tej działalności , a także odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne K. W. (1), jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą . On też nadal figuruje w (...) jako czynny przedsiębiorca ( v.k-99 i następne – aktualny wydruk z ww. informacji ), przy czym uwidocznione w tym systemie zapisy , wskazują także, iż E. W. dokonywała stosownych w nim zmian występując też do Urzędu Miasta w P. o zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych . Powyższe stanowi więc jednocześnie odpowiedź , że
w tak zaistniałej sytuacji K. W. (1) pomimo całkowitego ubezwłasnowolnienia może prowadzić nadal działalność gospodarczą , przy czym oczywistym jest , że tego rodzaju działalność nie musi być osobiście prowadzona przez przedsiębiorcę ( jak np.
w przypadku firmy przepisanej na małoletniego, która prowadzona jest de facto przez jego przedstawicieli ustawowych ), stąd bez znaczenia jest niemożność osobistego wykonywania pracy przez K. W. (1) z uwagi na jego stan zdrowia , a jednocześnie zgodzić się również z pozwanym organem rentowym należy , że zarówno art. 43 ^{( 1)} k.c. jak i aktualnie art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców ( t. j. Dz. U. z 2023 r.,poz.221 ze zm.) nie zawierają wymogu aby przedsiębiorca będący osobą fizyczną posiadał pełną zdolność do czynności prawnych ( bliżej na temat tego czy przedsiębiorcą może być osoba fizyczna niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych w artykule Piotra Zaporowskiego pod tym samym tytułem , opublikowanym w 2006 r. Palestra 51/7-8/ s.37-45 ) .

Skoro więc tym sposobem przesądzone zostało, że K. W. (1) po dniu 15 września 2017 r. nie utracił przymiotu przedsiębiorcy , zaś bezspornym jest ,że wraz z żoną E. W. prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe , firma (...) nadal funkcjonuje na rynku , a wszelkie związane z tym działania podejmowane są przez wnioskodawczynię mając tym samym charakter stały i niewątpliwie o zasadniczym ciężarze gatunkowym dla prowadzonej działalności ( jakkolwiek na chwilę obecną według jej oświadczenia złożonego na rozprawie apelacyjnej v.k-104v działalność gospodarcza ograniczona została do wynajmu 3 nieruchomości ) , nadto przy uzyskiwaniu z tego tytułu przychodu , który przeznaczany jest na wspólne utrzymanie małżonków oraz rehabilitację K. W. (1) ( co także potwierdzone zostało w wyżej wskazanym oświadczeniu ) zaistniały , w ocenie Sądu Apelacyjnego , pełne podstawy do uznania E. W. za osobę współpracującą
w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy systemowej z w konsekwencją obowiązku podlegania ubezpieczeniom: emerytalnemu , rentowym i wypadkowemu , stosownie do art. 6 ust. 1 pkt. 5 , art. i art. 12 ust. 1 wyżej powołanej ustawy .W tym miejscu jedynie marginalnie odnotować przyjdzie , że w świetle w treści oświadczenia wnioskodawczyni złożonego na rozprawie apelacyjnej, poważne wątpliwości budzi podleganie przez nią dotychczas ubezpieczeniu społecznemu rolników , skoro jak sama przyznała na posiadanym gruncie nie prowadzi żadnej działalności rolniczej , a nadto grunt ten stanowi las ona zaś cały czas praktycznie pozostaje na utrzymaniu męża .

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono o zmianie zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołań wnioskodawców , przy jednoczesnym obciążeniu ich poniesionymi przez organ rentowy
w toku całego postępowania kosztami zastępstwa procesowego w kwotach po 180 zł za postępowanie pierwszoinstancyjne i po 240 zł za postępowanie apelacyjne , wraz
z ustawowymi odsetkami , stosownie do art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c. w zw.
z art. 108 § 1 k.p.c. , przy uwzględnieniu minimalnych stawek wynagrodzenia fachowego pełnomocnika ZUS przewidzianych w § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t .j. Dz.U. z 2018 r.,popz.265)

ZARZĄDZENIE

1/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawców -radcy prawnemu R. G.,

2/ kal. 2 miesiące,

3/ następnie- w przypadku niewniesienia przez wnioskodawców w ww. terminie skargi kasacyjnej – akta sprawy zwrócić Sądowi Okręgowemu w Przemyślu.